مدیریت ریسک سرمایه گذاری
ریسک در اصطلاح مالی به عنوان فرصتی تعریف میشود که نتیجه یا سود واقعی سرمایهگذاری با نتیجه یا بازده مورد انتظار آن متفاوت باشد. همچنین ریسک شامل احتمال از دست دادن برخی یا کل سرمایهگذاری اصلی است. مدیریت ریسک یک مولفه کلیدی و مهم برای موفقیت در سرمایهگذاری بوده و در کنترل و کاهش خطرات سرمایهگذاری موثر میباشد.
تعریف ریسک
ریسک در اصطلاح مالی به عنوان فرصتی تعریف می شود که باعث ایجاد تفاوت در نتیجه یا سود واقعی یک سرمایه گذاری با نتیجه یا بازده مورد انتظار می شود. همچنین ریسک احتمال از دست دادن برخی یا کل سرمایه نیز می باشد. به صورت کمی، خطر معمولاً با در نظر گرفتن رفتارها و نتایج تاریخی ارزیابی می شود. مدیریت ریسک سرمایه گذاری از طریق درک اصول ریسک و چگونگی اندازه گیری اثرات آن امکان پذیر است. شناسایی و تحلیل ریسکها به منظور تدوین سناریوهای مختلف و راه های مدیریت آنها، به سرمایه گذاران و مدیران مشاغل کمک می کند تا از ضررهای غیرضروری و پرهزینه جلوگیری کنند.
در دنیای مالی، مدیریت ریسک فرآیند شناسایی، تجزیه و تحلیل و پذیرش یا کاهش عدم اطمینان در تصمیم های سرمایه گذاری است. اساساً، مدیریت ریسک زمانی اتفاق می افتد که یک سرمایه گذار یا مدیر صندوق، پتانسیل ضرر در یک سرمایه گذاری را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و سپس با توجه به اهداف سرمایه گذاری و سطح تحمل ریسک، سناریوهای مرتبط با آن را تدوین و اجرا می کند.
ریسک هم از نظر مطلق و هم از نظر نسبی قابل اندازه گیری است. درک جامع ریسک در اشکال مختلف آن میتواند به سرمایه گذاران کمک کند تا فرصتها، معاملات و هزینه های مختلف را با رویکردهای متفاوت سرمایه گذاری درک کنند.
مبانی ریسک
همه افراد هر روز در معرض نوعی خطر قرار می گیرند. شخصیت، سبک زندگی و سن یک سرمایه گذار از مهمترین عواملی است که برای مدیریت سرمایه گذاری فردی و اهداف ریسک در نظر گرفته می شود. هر سرمایه گذار مشخصات ریسک منحصر به فردی دارد که تمایل و توانایی آنها را برای مقاومت در برابر ریسک تعیین می کند. به طور کلی، با افزایش ریسکهای سرمایه گذاری، سرمایه گذاران انتظار دارند بازده بیشتری برای جبران پذیرش این ریسکها داشته باشند.
یک ایده اساسی در موضوعات مالی رابطه بین ریسک و بازده است. هرچه میزان ریسک سرمایه گذاری بیشتر باشد، بازده بالقوه آن نیز بیشتر است. ریسکها از روشهای مختلفی ممکن است به وجود بیایند و منافع سرمایه گذاران باید بخاطر پذیرفتن ریسک اضافی جبران شوند. به دلیل اینکه احتمال ورشکستگی یک شرکت سهامی بیشتر از دولت می باشد، خطر پیش فرض سرمایه گذاری در اوراق قرضه شرکتی نیز بیشتر بوده و در نتیجه نرخ بازده بالاتری به سرمایه گذاران پیشنهاد می شود.
مشاوران مالی می توانند استراتژیهای مدیریت ریسک را برای کنترل ریسکهای مرتبط با سرمایه گذاریها و فعالیتهای تجاری تدوین کنند. از نظر آکادمی، چندین نظریه، معیار و استراتژی وجود دارد که برای اندازه گیری، تحلیل و مدیریت ریسکها شناسایی شده اند. برخی از این موارد عبارتند از:
- انحراف معیار،
- بتا،
- ارزش در معرض خطر (VAR) و
مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه (CAPM).
نکات کلیدی در شناسایی، تحلیل و کنترل ریسکها
- ریسکها اشکال مختلفی دارند که با توجه به سرمایه گذاری و درآمدها و نتایج قابل اکتساب می تواند دسته بندی گردد.
- مدیریت ریسک فرآیند شناسایی، تجزیه و تحلیل و پذیرش یا کاهش عدم اطمینان در تصمیمات سرمایه گذاری است.
- ریسکها شامل احتمال از دست دادن بخشی یا کل سرمایه گذاری می باشند.
- انواع مختلفی از ریسکها و چندین روش برای ارزیابیهای کیفی و کمی آنها وجود دارد.
- ریسک بخشی جدایی ناپذیر از بازده در دنیای سرمایه گذاری است.
- تاکتیکهای مختلفی برای تشخیص ریسک وجود دارد که انحراف معیار یکی از رایج ترین موارد آنها می باشد.
- ضریب بتا، همچنین به عنوان ریسک بازار شناخته می شود، معیاری برای نوسانات یا ریسک سیستماتیک یک سهام منفرد در مقایسه با کل بازار است.
- ضریب آلفا معیاری برای بازده اضافی است. مشاوران مالی که از استراتژی های فعال برای غلبه بر بازار استفاده می کنند، در معرض خطر آلفا قرار دارند.
- با استفاده از استراتژی های متنوع سازی و پوشش خطر می توان اثرات ریسکها را کاهش داد.
درک مدیریت ریسک
مدیریت ریسک در همه بخشهای حوزه مالی اتفاق می افتد. این اتفاق زمانی رخ می دهد که یک سرمایهگذار اوراق قرضه دولتی را بیشتر از اوراق قرضه شرکتی خریداری کند و یا هنگامی که یک مدیر صندوق قرار گرفتن در معرض ریسک ارز را با استفاده از ابزارها و مشتقات مرتبط جبران می کند. کارگزاران سهام از ابزارهای مالی مانند قراردادهای آتی و یا اختیار معاملات استفاده می کنند و مشاوران مالی از استراتژیهایی مانند متنوع سازی سبد سهام، تخصیص دارایی و تحلیل موقعیت برای کاهش یا مدیریت موثر ریسک استفاده می کنند. مدیریت ناکافی و نادرست ریسک می تواند عواقب شدیدی را برای شرکتها، افراد و اقتصاد به دنبال داشته باشد.
نحوه مدیریت ریسک
“ریسک” با اصطلاحات عمدتاً منفی شناخته می شود. در دنیای سرمایه گذاری، خطر ضروری است و از عملکرد مطلوب جدا نیست. تعریف رایج ریسک سرمایه گذاری، انحراف (مثبت یا منفی) از نتیجه مورد انتظار است. می توان این انحراف را به صورت مطلق یا نسبت به چیز دیگری، مانند یک معیار بازار بیان کرد. سرمایه گذاران حرفهای معمولاً چنین انحرافی را در نتیجه پیش بینی شده برای سرمایه گذاریها قبول می کنند. بنابراین برای دستیابی به بازده بالاتر انتظار پذیرش خطر بیشتر وجود دارد. همچنین افزایش خطر همراه با افزایش نوسانات یک ایده پذیرفته شده عمومی است. در حالی که سرمایه گذاران حرفه ای دائماً راههایی را برای کاهش این نوسانات جستجو می کنند، توافق و روش معینی در مورد چگونگی انجام بهتر آن وجود ندارد.
اینکه یک سرمایه گذار چه مقدار نوسان را می پذیرد، به تحمل وی در برابر ریسک بستگی دارد. یا در مورد یک سرمایه گذار حرفهای، به میزان انحرافات و نوسانات مجاز از اهداف سرمایه گذاری بستگی دارد.
ریسک و افقهای زمانی
افق زمانی و نقدینگی سرمایه گذاریها اغلب یک عامل اصلی و تأثیرگذار در ارزیابی ریسک و مدیریت ریسک است.
اگر یک سرمایه گذار برای دسترسی فوری به وجوه نیاز داشته باشد، با احتمال کمتری در سرمایه گذاریهای با ریسک بالا یا سرمایه گذاریهای با درصد نقدشوندگی پایین تر در مقایسه با سرمایه گذاری در اوراق بهادار بدون خطر، سرمایه گذاری می کنند.
افقهای زمانی نیز عامل مهمی برای پرتفوی سرمایه گذاری فردی خواهد بود. سرمایه گذاران جوان که افق زمانی بیشتری برای بازنشستگی دارند ممکن است مایل به سرمایه گذاری در سرمایه گذاریهای با ریسک بالاتر ولی بازده بالقوه بیشتر باشند. سرمایه گذاران مسن تحمل ریسک متفاوتی دارند زیرا به دنبال سهولت بیشتر در دسترسی به بودجه می باشد.
انواع ریسکهای مالی
هر اقدام پس انداز و سرمایه گذاری شامل ریسک و بازدهی مختلف است. تئوری مالی، ریسکهای سرمایه گذاری را که بر ارزش دارایی تأثیر می گذارد، به دو دسته اصلی طبقه بندی می کند: ریسک سیستماتیک و ریسک غیرسیستماتیک.
ریسک سیستماتیک، که به آنها خطرات بازار نیز گفته می شود.
وابسته به شرایط و نوسانات اقتصاد کلان است و میتواند روی کل بازار و فعالیتهای اقتصادی یا درصد زیادی از بازار تأثیر بگذارد. ریسک بازار، خطر از دست دادن سرمایه گذاریها به دلیل عواملی مانند ریسک سیاسی و اقتصادی بود و نمی توان آن را از طریق متنوع سازی پرتفوی کاهش داد. انواع متداول ریسک سیستماتیک شامل موارد زیر می باشد:
- ریسک نرخ بهره،
- ریسک تورم،
- ریسک ارزی،
- ریسک نقدینگی،
- ریسک کشور و
- ریسک سیاسی-اجتماعی.
ریسک غیرسیستماتیک، همچنین به عنوان ریسک خاص یا خطر خاص شناخته می شود.
نوعی از ریسک است که فقط یک صنعت یا یک شرکت خاص را تحت تأثیر قرار می دهد. ریسک غیرسیستماتیک، خطر از دست دادن سرمایه گذاری به دلیل خطرات خاص شرکت یا صنعت است. به عنوان مثال میتوان به تغییر در مدیریت، فراخوان محصول، تغییر نظارتی که می تواند فروش شرکت را کاهش دهد و ورود یک رقیب جدید در بازار و متأثر شدن پتانسیل سهم بازار از یک شرکت، اشاره کرد. ریسک غیرسیستماتیک را می توان با تدوین و به کارگیری یک استراتژی متنوع سازی هوشمند تا میزان قابل توجهی کاهش داد و یا حتی به صفر رساند. اهم نکات قابل توجه در استراتژی متنوع سازی عبارتند از:
- عدم تمرکز سرمایه گذاری در یک گروه از دارایی ها
- پرهیز از انجام معاملات بسیار کوچک با اثر ناچیز بر عملکرد کلی پرتفو
- متونع سازی کافی میان صنایع و مناطق جغرافیایی
- پرهیز از تمرکز زیاد در بعضی از سهام در پرتفو
علاوه بر ریسکهای گسترده سیستماتیک و غیر سیستماتیک، انواع مختلفی از ریسک وجود دارد، از جمله:
ریسک تجاری
ریسک تجارت به بقای یک تجارت و طرح این سوال که “آیا یک شرکت قادر به فروش و ایجاد درآمد کافی برای تأمین هزینه های عملیاتی خود و کسب سود می باشد؟” اشاره دارد. در حالی که ریسک مالی مربوط به هزینه های تأمین مالی است، ریسک تجاری مربوط به تمام هزینه هایی است که یک کسب و کار باید پوشش دهد تا عملیات و عملکرد خود را حفظ کند. این هزینه ها شامل حقوق، هزینه های تولید، اجاره تسهیلات، دفتر و هزینه های اداری است. سطح ریسک تجاری یک شرکت تحت تأثیر عواملی مانند قیمت تمام شده کالا، حاشیه سود، رقابت و سطح کلی تقاضا برای محصولات یا خدماتی که می فروشد، می باشد.
ریسک اعتباری یا نکول
ریسک اعتباری ریسکی است که وام گیرنده قادر به پرداخت سود یا اصل تعهدات بدهی خود نخواهد بود. این نوع ریسک خصوصاً مربوط به سرمایه گذارانی است که اوراق قرضه را در پرتفوی خود دارند. اوراق قرضه دولتی، به ویژه اوراق منتشر شده توسط دولت، کمترین میزان خطر پیش فرض و به همین ترتیب، کمترین بازده را دارند. از طرف دیگر، اوراق قرضه شرکتی بیشترین میزان ریسک پیش فرض را دارند اما نرخ بهره بالاتری نیز دارند. سرمایه گذاران می توانند از آژانسهای رتبه بندی اوراق بهادار، برای تعیین اینکه اوراق دارای چه درجه و اعتباری برای سرمایه گذاری هستند استفاده کنند.
ریسک کشور
ریسک کشور به ریسکی گفته می شود که کشوری قادر به انجام تعهدات مالی خود نباشد. وقتی کشوری از تعهدات خود کوتاهی می کند، می تواند به عملکرد سایر ابزارهای مالی آن کشور آسیب برساند. ریسک کشور شامل سهام، اوراق قرضه، صندوقهای سرمایه گذاری مشترک، اختیارات و معاملات آتی است که در یک کشور خاص منتشر می شود. این نوع ریسک اغلب در بازارهای نوظهور یا کشورهایی که کسری بودجه شدید دارند دیده می شود.
ریسک ارزی
هنگام سرمایه گذاری در کشورهای خارجی، مهم است که این واقعیت را در نظر بگیرید که نرخ ارز می تواند قیمت دارایی را نیز تغییر دهد. ریسک ارزی (یا ریسک نرخ ارز) برای کلیه ابزارهای مالی اعمال می شود که به ارزی غیر از ارز داخلی کشور مبدا سرمایه گذاران هستند. معمولا این نوع ریسک با استفاده از صندوقهای Hedge قابل مدیریت و کنترل می باشد.
ریسک نرخ بهره
ریسک نرخ بهره، ریسکی است که به دلیل تغییر در سطح مطلق نرخ بهره، اختلاف بین دو نرخ، ارزش سرمایه گذاری تغییر خواهد کرد. این نوع ریسک بیشتر از سهام ارزش اوراق را تحت تأثیر قرار می دهد و برای کلیه دارندگان اوراق بهادار ریسک قابل توجهی است. با افزایش نرخ بهره، قیمت اوراق در بازار ثانویه کاهش می یابد و بالعکس.
ریسک سیاسی
ریسکی است که بازده سرمایه گذاری می تواند به دلیل بی ثباتی سیاسی یا تغییرات در یک کشور متحمل شود. این نوع خطر می تواند ناشی از تغییر در دولت، نهادهای قانون گذاری، سایر سیاستگذاران، تغییر سیاست خارجی یا کنترل نظامی باشد. این ریسک که به عنوان ریسک ژئوپلیتیک نیز شناخته می شود، در افق زمانی سرمایه گذاری طولانی تر دارای احتمال وقوع و اثرات بیشتری خواهد بود.
ریسک طرف مقابل
ریسک طرف مقابل، احتمالی است که یکی از کسانی که در معامله شرکت میکنند از تعهد قراردادی خود کوتاهی کند. ریسک طرف مقابل میتواند در معاملات اعتباری، سرمایهگذاری و معاملات وجود داشته باشد، به خصوص برای معاملات انجام شده در بازارهای خارج از بورس. برخی مدلهای سرمایهگذاری مالی مانند سهام، اختیارات، اوراق قرضه و مشتقات دارای ریسک طرف مقابل هستند.
ریسک نقدینگی
ریسک نقدینگی با توانایی یک سرمایه گذار در معامله نقدی خود همراه است. به طور معمول، سرمایه گذاران برای داراییهای نقدی مقداری حق بیمه لازم دارند که به دلیل نگه داشتن اوراق بهادار در طول زمان که به راحتی قابل تصفیه نیستند، آنها را جبران می کند.
خطر در مقابل پاداش
ارزیابی و تعیین ریسک / بازده، تعادل بین میل به کمترین خطر و بالاترین بازده ممکن است. به طور کلی، سطح کم خطر با بازده بالقوه کم و سطح بالای خطر با بازده بالقوه بالا در ارتباط است. هر سرمایه گذار باید تصمیم بگیرد که برای بازده مورد نظر تا چه میزان مایل و قادر به پذیرش ریسک می باشد.
نمودار مقابل نمایشی بصری از ارزیابی ریسک / بازده برای سرمایه گذاری را نشان می دهد، جایی که انحراف استاندارد بالاتر می باشد به معنی ریسک بالاتر و همچنین بازده بالقوه بالاتر است.
نکته مهم و قابل توجه این است که پذیرش خطر بالاتر به طور خودکار با بازده بالاتر برابر نیست. ارزیابی ریسک / بازده فقط نشان می دهد که سرمایه گذاریهای با ریسک بالاتر احتمال بازده بالاتر را دارند، اما هیچ تضمینی وجود ندارد. در سمت چپ نمودار (ریسک پایین)، نرخ بازده بدون ریسک وجود دارد که نرخ بازده نظری یک سرمایه گذاری با ریسک صفر می باشد. این نشان دهنده علاقه ای است که شما از یک سرمایه گذاری کاملا بدون ریسک در مدت زمان مشخص انتظار دارید. از نظر تئوری، نرخ بازده بدون ریسک حداقل بازدهی است که برای هر سرمایه گذاری انتظار می رود، زیرا ریسک اضافی مورد قبول نمی باشد، مگر اینکه نرخ بازده بالقوه بیشتر از نرخ بدون ریسک باشد.
ریسک و تنوع سازی آن
اساسی ترین و موثرترین استراتژی برای به حداقل رساندن ریسکها، متنوع سازی آن است. متنوع سازی به شدت مبتنی بر مفاهیم همبستگی و ریسک است. نمونه تنوع سازی مناسب شامل خرید انواع مختلفی از اوراق بهادار از صنایع مختلف است که دارای درجات مختلفی از ریسک و ارتباط با بازده یکدیگر هستند. در حالی که اکثر متخصصان سرمایه گذاری اتفاق نظر دارند که متنوع سازی نمی تواند جلوگیری از ضرر را تضمین کند، اما مهمترین مولفه برای کمک به سرمایه گذار در رسیدن به اهداف طولانی مدت مالی با حداقل ریسک ممکن می باشد. روشهای مختلفی برای برنامه ریزی و اطمینان از تنوع کافی ریسکها وجود دارد از جمله:
- تقسیم بندی سبد سرمایه گذاری بین ابزارها و داراییهای مختلف از قبیل پول نقد، سهام، اوراق قرضه، صندوقهای سرمایه گذاری (ETF ها و سایر صندوقها). به این ترتیب، اگر بخشی از سرمایه گذاریها و ارزش داراییها در حال کاهش باشد، ممکن است سایر سرمایه گذاریها همچنان در حال رشد باشند.
- تقسیم بندی منابع مالی سرمایه گذاری شده بر روی جنبه های مختلف یک دارایی، مانند خرید انواع اوراق بهادار براساس بخش، صنعت، منطقه و ارزش کل بازار و یا سرمایه گذاری بر روی اوراق قرضه با سررسیدها و کیفیتهای مختلف اعتباری،
- تقسیم بندی منابع مالی برای خرید انواع اوراق بهادار با ریسکهای متفاوت. انتخاب سرمایه گذاریهای مختلف با نرخ بازدهی متفاوت، تضمین کننده سودهای کلان قابل کسب و جبران زیانهای ناشی از برخی سرمایه گذاریها می باشد.
خدمات قابل ارائه در حوزه: مدیریت ریسک سرمایه گذاری
تماس با ما برای اطلاعات بیشتر
